Na przestrzeni ostatnich lat w wielu naszych domach zagościł
komputer. Jest on nie tylko wykorzystywany przez dorosłych najczęściej jako
pomoc czy niezbędny atrybut ich pracy zawodowej lub narzędzie poznania świata.
Także duża ilość dzieci ma kontakt z komputerem, podobnie jak z wieloma
urządzeniami znajdującymi się wokół nich, od najwcześniejszych lat życia. Ważne
jest jednak, aby właściwie korzystały z tego dobrodziejstwa, jaki przyniósł nam
postęp naukowo-techniczny.
Obcowanie z komputerem ma wiele zalet. Nie da
się ukryć, że zbyt wczesne i niekontrolowane korzystanie z komputera może nieść
ze sobą także wiele zagrożeń. Komputer nie powinien dziecku zastępować zabawy z
rówieśnikami lub rodzeństwem, wzajemnych kontaktów w gronie rodziny, a w
szczególności nie może stać się podstawową formą spędzania wolnego czasu.
Rodzice powinni sprawować kontrolę nad tym, w jaki sposób dziecko
korzysta z komputera. Jest on doskonałym narzędziem pomagającym w edukacji i
rozwoju dziecka. Prawidłowy dobór programów edukacyjnych, może ułatwić dziecku
zdobywanie wiedzy i kształtowanie takich umiejętności jak logiczne myślenie,
kojarzenie faktów, wytrwałość, cierpliwość, szybkie i celne podejmowanie
decyzji. Odpowiednio dobrane programy pomagają rozwijać spostrzegawczość,
zręczność, sprawność manualną, refleks oraz podzielność uwagi.
Trudno
nie docenić roli rewolucji, jaką wprowadziły komputery w świat dzieci
niepełnosprawnych z poważnymi porażeniami kończyn oraz zaburzeniami mowy i
słuchu. Dobierając indywidualnie dla każdego takiego dziecka właściwe urządzenie
peryferyjne, komputer może stać się dla nich narzędziem porozumiewania się i
kształcenia, a w przyszłosci wykonywania pożytecznego społecznie zawodu, co
wiąże się z dowartościowaniem i możliwością usamodzielnienia się osoby
niepełnosprawnej.
Mimo niewątpliwych zalet, nadmiernie długie
przesiadywanie przed komputerem jest już jednak przejawem nadużywania tego
narzędzia edukacji i rozwoju. Zachwycanie się przez dziecko nieodpowiednimi dla
niego grami, które sprowadzając się często do zabijania, strzelania, brutalnego
bicia i bezmyślnego niszczenia, wyzwalając w dziecku agresję i zachowania
destrukcyjne, może stać się wysoce niebezpieczne, szczególnie dla dopiero
rozwijającej się i niedojrzałej osobowości. Zagrożenia te przejawiają się także
w niekontrolowanym dostępie do internetu, który będąc nieograniczoną skarbnicą
wszelkiej informacji i wiedzy, może stać się zagrożeniem dla podatnej na
manipulacje niedojrzałej psychiki dziecka.
Spędzanie długiego czasu
przed monitorem stwarza wiele zagrożeń zdrowotnych: pogłębianie wad postawy,
zmęczenie oczu, a po dłuższym czasie nawet krótkowzroczność. Gdy układ nerwowy
dziecka jest długotrwale atakowany strumieniem wielobarwnego światła, kakofonią
ekscytujących dźwięków oraz huśtawką emocji wynikającą z przeżyć w wirtualnym
świecie, dochodzić może do zaburzeń koncentracji, kłopotów z myśleniem,
rozstroju emocjonalnego, wyobcowana z rzeczywistego świata, zaburzenia więzi
uczuciowej z najbliższymi oraz do wielu innych zaburzeń osobowości określanych
wspólnym mianem uzależnienia od komputera. Zaburzenie hierarchii wartości, gdzie
na pierwszym miejscu stawiany jest kontakt z komputerem i temu podporządkowane
jest zazwyczaj całe pozakomputerowe życie, jest już skrajnym przejawem tego
zjawiska.
Z biegiem czasu dziecko zaczyna żyć w świecie wirtualnym,
stopniowo coraz mniej czasu spędza z kolegami, częściej niż kiedyś woli pozostać
w domu (blisko komputera) niż wychodzić na podwórko. Rzadko inicjuje zabawy
ruchowe, nie interesują go zajęcia plastyczne ani zabawa klockami, za to potrafi
przesiedzieć przed monitorem długie godziny. Dziecko takie powoli traci
umiejętność nawiązywania kontaktów z rówieśnikami, zawiązywania nowych
przyjaźni, budowania i kształtowania więzi uczuciowej. Zwykle realni przyjaciele
nie są mu już potrzebni, woli ich szukać w świecie wirtualnym. Ucieka przed
realnym światem, stawiającym nieraz wiele wymagań, wyzwań i zadań do wykonania,
w świat wirtualny, nierzeczywisty, ale prostszy, często kształtowany samemu
według własnych upodobań. Świat taki staje się z biegiem czasu jedyną uznawaną
rzeczywistością. Wszystko co przeszkadza w niej trwać staje się przeszkodą,
którą trzeba za wszelką cenę usunąć. Komputerowy świat stwarza iluzję, namiastkę
prawdziwego życia.
Zdaniem specjalistów kontakt z komputerem mogą mieć
już dzieci w wieku przedszkolnym. Można go wykorzystać jako doskonałe narzędzie
kształcenia i rozwoju, pamiętając o rozsądnym ograniczaniu czasu przebywania
dziecka przy komputerze i własciwym doborze programów edukacyjnych. Podstawowym
zadaniem dla rodziców jest kontrola dostępu dziecka do komputera. Ponadto należy
pamiętać, aby stwarzać dziecku okazje do różnych przeżyć i rozwoju zainteresowań
nie związanych z komputerem. Warto pokazywać dziecku piękno pozakomputerowego
świata. Właściwa atmosfera rodzinna, dobry kontakt uczuciowy, rozmowy, wspólne
rozrywki i zabawy z dzieckiem mogą sprawić, że nie będzie ono uciekać w
samotność wirtualnej rzeczywistości. Komputer, jak wszystko co nas otacza, może
być wspaniałym narzędziem rozwoju i źródłem radości lub nieumiejętnie używany,
przyczyną problemów. Czym będzie dla naszych dzieci, zależy w dużej mierze od
nas samych.
Na podstawie opracowania pediatry lek. med.
Krzysztofa Matysek
przygotowała Ewa Stec